Reportage: Ook bij ons armoede

2010 is Europees jaar van de armoede. In Europa zijn er maar liefst 80 miljoen mensen die in armoede leven. Armoede en uitsluiting van een individu leiden tot degradatie van de samenleving. Daarom probeert Recht-Op armoede te bestrijden. Ze doen het op een heel bijzondere manier : armen krijgen hier het woord.

In de Roma in Antwerpen worden er regelmatig concerten georganiseerd. Vandaag komen de Clement Brothers een gratis optreden geven. De zaal is vol, iedereen praat door elkaar. Het valt op dat er mensen zijn met kaartjes met hun namen op. De kaartjes hebben verschillende kleuren. Ergens achter in de hoek staat Natalie Libbrecht, woordvoerster van Recht-Op, te praten met een groep mensen. Dit zijn de leden van Recht-Op, een vereniging die armen het woord geeft. Sommigen hebben een groen kaartje met hun naam erop en anderen een oranje kaartje. “We hebben een oranje kaartje. Dat wil zeggen dat we arm zijn,” merkt Freddy op. “De mensen met een groen kaartje zijn rijk.” “We spreken hier niet over rijke mensen, Freddy, maar wel over de niet-arme,” onderbreekt Natalie Libbrecht hem.

Het is meer dan duidelijk dat armoede niet meer een probleem is van het Zuiden, ook Europa kampt ermee. “Het is belangrijk dat armen over hun problemen praten. Ze worden vaak gediscrimineerd. Niet-armen begrijpen maar niet hoe je arm kunt worden in deze maatschappij. Wat ze niet weten is dat niet iedereen tegen de druk om te presteren kan.” vertelt Libbrecht. Ze voegt eraan toe dat we in een maatschappij leven die heel erg gericht is op presteren. “Waarom is presteren zo belangrijk?”

“Ik werk op de beschutte werkplaats. Het loon dat we per maand ontvangen, is weinig. Gelukkig ontvangt mijn vrouw nog geld van het OCMW. Anders zouden we moeilijk de eindjes aan elkaar knopen”, vertelt Hubert. Ondanks alle problemen heeft Hubert een gelukkig leven. “Ik heb mijn vrouw twee jaar geleden leren kennen tijdens een begrafenis. Ik hou zielsveel van haar en voor haar zou ik de wereld opgeven”

Els Leysen (55) is een niet-arme. Ze kwam via haar werk over Recht-Op te weten en vond het meteen een indrukwekkend initiatief: Leysen: “Onze werelden zijn heel verschillend, we zouden elkaar niet spontaan tegenkomen. Het is heel boeiend dat mensen die anders leven toch nog dezelfde interesses hebben”

Recht-Op

Het doel van vzw Recht-Op is bij te dragen tot de armoedebestrijding vanuit de eigen ervaring van mensen die in armoede leven. De vereniging krijgt subsidies van de Vlaamse overheid en de stad Antwerpen. “Recht-Op is een vereniging waar armen het woord nemen. Onze doelstelling is armoede bestrijden”, aldus Natalie Libbrecht. “ We willen armen samenbrengen in groep en werken aan hun maatschappelijke emancipatie.”


Om de 14 dagen vergadert Recht-Op met een groep kansarmen en bespreekt een bepaald thema. De groepsleden bepalen zelf het onderwerp. Ze wisselen ervaringen uit over het onderwerp en formuleren voorstellen tot verbetering. Zo ontstaat er een dossier waarmee groepsleden en groepswerkers samen naar beleidverantwoordelijken stappen.

“De maatschappij is gestructureerd op middenklas denken. Het onderwijs zou een beetje haar structuur moeten aanpassen zodat ook arme kinderen naar een hogere school zouden kunnen gaan, als ze slim genoeg zijn natuurlijk.” vertelt Libbrecht.

Recht-Op is een vakbond voor mensen die in armoede leven. Daarom vinden ze het belangrijk dat arme mensen hun contacten verbreden want ieder mens heeft recht op vriendschap. Uit één van de tweewekelijks vergaderingen is het idee van ‘Een paar apart’ ontstaan: armen in contact brengen met niet- armen.

Een paar apart

De doelstelling van ‘Een paar apart’ is “het verbreden van het sociale netwerk om de kansen op opwaartse sociale mobiliteit te vergroten. We gaan ervan uit dat erkenning, tijd en aandacht krijgen een belangrijke emotionele ervaring is voor mensen, temeer als het komt van iemand die beschouwd wordt als een persoon ‘die het beter doet’. De verhoging van zelfwaardering kan een positief proces op gang brengen.” zegt Natalie Libbrecht. Opmerkelijk is dat ze het heeft over armen met niet-armen samen brengen om verschil te doorbreken terwijl er visueel het onderscheid wordt aangebracht door middel van de groene en oranje kaartjes.

Maandelijks organiseert “Een paar apart” ook gratis optredens in het Cultuurcafe in Borgerhout. Zowel armen als niet-armen zijn welkom. Armen en niet-armen kunnen hier genieten van een vleugje cultuur. Per twee, een arme en een niet-arme, kan men gratis naar een tentoonstelling, musical of cinema.

Zing maar mee

Iedereen gaat zitten, de armen tussen de niet-armen en omgekeerd als de Clement Brothers het podium opkomen. Het is een groep van vijf levendige kerels. De avond kan niet meer stuk. “Het is leuk om andere mensen te leren kennen. Je geraakt uit het cliché-denken en ontwikkelt meer begrip voor hun situatie,” fluistert Luc, een niet-arme lid net voor de hoofdzanger van Clement Brothers hard begint te zingen en iedereen vraagt om mee te doen. Het publiek zingt mee, niet altijd even harmonisch, maar aan de gezichtsuitdrukkingen te zien amuseren ze zich allemaal. Heel even lijkt alles anders, een zaal zonder arm en rijk, een wereld zonder verschillende sociale klassen.

Het harde leven

Op zijn achttiende verjaardag verloor Walter Canipel (57) zijn ouders in een vreselijk auto -ongeluk. Tot dan was hij een gewone jongen die alles gedaan kreeg van zijn ouders. “Op school had ik nooit leren omgaan met geld. ” vertelt Canipel “Dit is eigenlijk wel jammer want anders had mijn leven er heel anders uit gezien.”
Het onderwijs is ook een item voor Recht-Op, “Kansarme kinderen worden heel vaak naar het beroepsonderwijs doorgewezen ook al hebben ze genoeg intelligentie om hoger onderwijs te kunnen volgen. Dit komt doordat ze thuis niet genoeg stimulans krijgen of omdat ze thuis geen plek hebben om rustig te studeren.” zegt Natalie Libbrecht. “Dit onderwerp hebben we samen met de armen besproken en naar de minister van onderwijs doorgestuurd.”

Na de dood van zijn ouders kreeg Canipel een grote erfenis. Maar omdat hij uit reclameboekjes spullen begon te bestellen die veel te duur waren, belandde hij in de schulden. Zo is zijn erfenis in rook opgegaan.
Al meer dan 30 jaar leeft hij in armoede. Hij werkt op een beschutte werkplaats omdat hij de druk van een gewone werkplaats niet aan kan.“Nog zeker vijf jaar moet ik schulden terug- betalen. Omdat ik onder schuldbemiddeling ben van de Rechtbank, heb ik geen recht op OCMW geld.”

Walter Canipel woont met zijn gehandicapte vrouw in Antwerpen. Samen moeten ze zien toe te komen met 900 euro per maand wat niet veel is voor een koppel. Heel vaak moeten ze, omdat ze niet toekomen , eten gaan halen bij de Voedselbank.
Omdat hij al op zo’n jonge leeftijd arm werd, heeft hij nooit kinderen gewild. Hij wilde niet dat zijn kinderen ook in zulke omstandigheden zouden leven. “Ik kan de gezinsdrama’s waar een vader zelfmoord pleegt en zijn kinderen ook meeneemt, begrijpen.” zegt Canipel “Als je als vader je gezin niet kunt onderhouden, voel je je waardeloos.” meent Canipel.

Op school zou men leerlingen moeten leren omgaan met geld. Reclameboekjes zouden volgens Canipel verbannen moeten worden. “ De rijken worden almaar rijker en de armen armer: dit moet stoppen! Het geld dat ze aan prinsen en prinsessen geven, zouden ze moeten gebruiken om jobs te creëren en om de bevolking op te voeden.”
Twee jaar lang heeft Walter Canipel op straat gewoond maar dankzij Recht-Op heeft hij nu een huis gevonden.
© Foto's - Lisa Akinyi May